Spaans
Spaans (español) of Castiliaans (Spaans: castellano) is een Romaanse taal en, qua moedertaalsprekers, na het Mandarijn de meest gesproken taal ter wereld. Voor ongeveer 450 miljoen mensen is Spaans de moedertaal, terwijl nog eens 75 miljoen Spaans als tweede taal spreken.
De historische oorsprong van de taal ligt in Spanje, maar de meeste moedertaalsprekers zijn tegenwoordig in Latijns-Amerika te vinden. In Spanje zelf worden naast de regionale varianten van het Spaans ook nog andere Romaanse talen gesproken: Galicisch, Catalaans, Astur-Leonees, Aragonees en Aranees. Het Baskisch, dat wordt gesproken in een klein deel van noordelijk Spanje, is geen Romaanse en zelfs geen Indo-Europese taal.
In het Spaans zelf bestaan er twee benamingen voor de taal die elkaars synoniemen zijn: español (Spaans) en castellano (Castiliaans). De tweede benaming gaat terug op het feit dat het Spaans gedurende de Middeleeuwen de taal was van het Koninkrijk Castilië. Tegenwoordig wordt de benaming español het meest gebruikt, in de eerste plaats in Latijns-Amerika, maar ook in Spanje. Deze benaming heeft volgens officiële instanties ook de voorkeur. In het grootste gedeelte van Zuid-Amerika en de delen van Spanje waar ook een andere taal wordt gesproken is de term castellano gebruikelijker.
Volgens de Real Academia Española heeft de term castellano de voorkeur als het gaat over de taal van het Middeleeuwse koninkrijk Castilië of over het dialect van het huidige Castilië. Het woord wordt verder gebruikt ter benaming van de nationale taal van Spanje in verhouding tot de talen die in hun respectieve regio's naast het Spaans een officiële status hebben. In de praktijk gaat het hierbij om Catalonië, Valencia en de Balearen, waar (varianten van) het Catalaans wordt gesproken, het Baskenland waar Baskisch wordt gesproken, en Galicië waar Galicisch wordt gesproken. Ook de Spaanse grondwet van 1978 duidt de taal aan met castellano en niet met español.
In het Nederlands wordt de taal met Spaans aangeduid, hoewel Castiliaans ook als benaming bestaat.
De historische oorsprong van de taal ligt in Spanje, maar de meeste moedertaalsprekers zijn tegenwoordig in Latijns-Amerika te vinden. In Spanje zelf worden naast de regionale varianten van het Spaans ook nog andere Romaanse talen gesproken: Galicisch, Catalaans, Astur-Leonees, Aragonees en Aranees. Het Baskisch, dat wordt gesproken in een klein deel van noordelijk Spanje, is geen Romaanse en zelfs geen Indo-Europese taal.
In het Spaans zelf bestaan er twee benamingen voor de taal die elkaars synoniemen zijn: español (Spaans) en castellano (Castiliaans). De tweede benaming gaat terug op het feit dat het Spaans gedurende de Middeleeuwen de taal was van het Koninkrijk Castilië. Tegenwoordig wordt de benaming español het meest gebruikt, in de eerste plaats in Latijns-Amerika, maar ook in Spanje. Deze benaming heeft volgens officiële instanties ook de voorkeur. In het grootste gedeelte van Zuid-Amerika en de delen van Spanje waar ook een andere taal wordt gesproken is de term castellano gebruikelijker.
Volgens de Real Academia Española heeft de term castellano de voorkeur als het gaat over de taal van het Middeleeuwse koninkrijk Castilië of over het dialect van het huidige Castilië. Het woord wordt verder gebruikt ter benaming van de nationale taal van Spanje in verhouding tot de talen die in hun respectieve regio's naast het Spaans een officiële status hebben. In de praktijk gaat het hierbij om Catalonië, Valencia en de Balearen, waar (varianten van) het Catalaans wordt gesproken, het Baskenland waar Baskisch wordt gesproken, en Galicië waar Galicisch wordt gesproken. Ook de Spaanse grondwet van 1978 duidt de taal aan met castellano en niet met español.
In het Nederlands wordt de taal met Spaans aangeduid, hoewel Castiliaans ook als benaming bestaat.
Land (geografie)
-
Equatoriaal-Guinea
Het gebied werd rond 1472 ontdekt door de Portugees Fernão do Pó. Bij het Verdrag van El Pardo (1778) stond Portugal het af aan Spanje. Rio Muni werd op 9 januari 1885 een Spaans protectoraat en in 1900 een kolonie van Spanje. In 1926 werd het eiland Fernando Poo hier aan toegevoegd. In 1963 verleende dictator Franco, die destijds Spanje bestuurde, Spaans-Guinea zelfbestuur. De Spaanse Hoge Commissaris benoemde de gematigde nationalist Bonifacio Ondó Edu tot minister-president. -
Qatar
Qatar ligt halverwege de westkust van de Perzische Golf tussen 24°27' en 26°10' NB en 50°45' en 51°40' OL. Voor de kust ligt nog een aantal eilanden die tot Qatar behoren. Het land is zo’n 11.600 km² groot, dat is iets meer dan een kwart van Nederland of België. -
Gibraltar
Gibraltar werd in 1704 tijdens de Spaanse Successieoorlog door een Engels-Nederlandse troepenmacht op Spanje veroverd. Het gebied werd vervolgens in 1713 onder de Vrede van Utrecht "voor altijd" overgedragen aan het Koninkrijk Groot-Brittannië. Het was een belangrijke basis voor de Royal Navy. De soevereiniteit van Gibraltar is een belangrijk twistpunt van de Brits-Spaanse relatie omdat Spanje aanspraak maakt op Gibraltar. Gibraltarezen verwierpen voorstellen voor Spaanse soevereiniteit bij referenda in 1967 en opnieuw in 2002. Volgens de Gibraltarese grondwet van 2006 regelt Gibraltar zijn eigen zaken, hoewel sommige bevoegdheden, zoals defensie en buitenlandse zaken, de verantwoordelijkheid blijven van de regering van het Verenigd Koninkrijk. -
Spanje
In het noordoosten grenst Spanje aan Frankrijk en Andorra, over de gehele lengte van de Pyreneeën, in het westen aan Portugal, in het zuiden aan de Britse kolonie Gibraltar en via de exclaves Melilla en Ceuta aan Marokko. De hoofdstad van Spanje is Madrid, een stad met meer dan 3 miljoen inwoners gelegen in het midden van het land. -
Aruba
Het eiland werd rond het jaar 1000 ontdekt door de Caquetio, een stam van de Arowakken. Zij waren met kano's gevlucht vanuit Venezuela om te ontkomen aan aanvallen door de Cariben. Resten van de vroegste bewoning door hen op Aruba dateren van ongeveer 1000. Door de afgelegen ligging ten opzichte van andere Caribische eilanden en de sterke stroming, bleven de Caquetios meer gebonden aan Zuid-Amerika dan aan de Caraïben. -
Belize
Het land heeft weinig hoogteverschillen. De Philip Goldson International Airport ligt ongeveer 15 km ten noordwesten van Belize-stad. In het land worden Engels (officieel), Spaans, Q'eqchi', Mopan, Yucateeks Maya, Plautdietsch en Garifuna gesproken. Het land ligt aan de Caraïbische Zee, en heeft daar een aantal eilanden, waaronder Ambergris Caye, Caye Caulker en de Turneffe-eilanden. De meeste eilanden (maar niet het grootste eiland Ambergris Caye) zijn koraaleilanden. -
Costa Rica
Costa Rica, dat Rijke kust betekent, ontbond zijn leger in 1949. Costa Rica stond in 2010 als 62ste gerangschikt in de index van de menselijke ontwikkeling en in 2019 op de 12e plaats van de World Happiness Report, en is op dat vlak een van de toplanden in Latijns-Amerika. Sinds 25 mei 2021 is Costa Rica lid van de OESO. -
Cuba
Het land is sinds de revolutie van 1959 officieel een marxistisch-leninistische staat en wordt sinds april 2018 bestuurd door Miguel Diaz-Canel, secretaris-generaal van de Communistische Partij van Cuba. Het land is opgedeeld in vijftien provincies en één speciale gemeente: het eiland Isla de la Juventud. -
Dominicaanse Republiek
De geschiedenis van de Dominicaanse Republiek begint officieel op 27 februari 1844. Deze datum is gebaseerd op de dag van de verovering van de Puerta del Conde in Santo Domingo, het uitroepen van de republiek en het tonen van de eerste vlag. Er zijn ook historici die andere data aangeven vanwege de strijd die daarna volgde om het Haïtiaanse bewind volledig te stoppen. -
El Salvador
In 1525 werd het gebied, bewoond door Pipil-indianen, door Pedro de Alvarado voor Spanje onderworpen. El Salvador maakte na het wegvallen van het Spaanse gezag (1821) deel uit van Mexico. In 1823 scheidden de Verenigde Staten van Centraal-Amerika, waarbinnen El Salvador een deelstaat vormde, zich af van Mexico. De Verenigde Staten van Centraal-Amerika vielen uiteen in 1839 en El Salvador werd een onafhankelijke republiek. -
Honduras
Toen Christoffel Columbus voet aan land zette in 1502 werd Honduras voornamelijk bewoond door Lenca's en Maya's. Tot 1821 stond het gebied onder Spaanse overheersing. De eerste jaren na de onafhankelijkheid maakte het deel uit van de Verenigde Staten van Centraal-Amerika, die in 1840 uit elkaar vielen. Honduras kwam onder invloed van Guatemala te staan, en later vooral onder de Verenigde Staten. De invloed van bananenbedrijven in het land werd zo groot, dat er van de 'bananenrepubliek' werd gesproken. In de twintigste eeuw wisselden democratisch en dictatoriaal bestuur elkaar af, en vocht Honduras de voetbaloorlog met El Salvador. -
Nicaragua
De naam van het land is mogelijk afkomstig van Nicarao, de leider van de inheemse stam die rond het Meer van Nicaragua woonde. -
Panama
In het Spaans wordt de naam Panamá uitgesproken met de klemtoon op de laatste lettergreep. In het Nederlands wordt doorgaans de eerste lettergreep beklemtoond. -
Trinidad en Tobago
-
Verenigde Staten
De VS wordt in het noorden begrensd door Canada en in het zuiden door Mexico. De westkust wordt gevormd door de Grote of Stille Oceaan terwijl de Atlantische Oceaan ten oosten en de Golf van Mexico ten zuiden van het land liggen. De zeegrens met Rusland loopt tussen de Diomedeseilanden: Groot-Diomede (in Rusland) en Klein-Diomede (in Alaska). De twee eilanden liggen maar enkele kilometers van elkaar verwijderd. Alaska heeft zijn noordgrens aan de Noordelijke IJszee. Verschillende eilanden en eilandgebieden in de Caraïbische Zee en de Grote Oceaan, waaronder Puerto Rico en Guam, behoren eveneens tot de VS. Washington D.C. is de hoofdstad en het politieke centrum, New York is de grootste stad en het economisch centrum. -
Argentinië
Argentinië heeft een totale oppervlakte van 2.780.400 km², het is daarmee het achtste grootste land ter wereld naar oppervlakte en het grootste van de Spaanstalige landen. De naam van het land is afgeleid van het Latijnse woord argentum (zilver), een edelmetaal dat een belangrijke rol speelde in de opkomst van het Europese kolonialisme. Argentinië is onafhankelijk sinds 1816, daarvoor was het gedurende drie eeuwen een Spaanse kolonie. -
Bolivia
Voorafgaand aan de Europese kolonisatie, was de Andes-regio van Bolivia een deel van het Inca-rijk — de grootste staat in precolumbiaans Amerika. Het Spaanse Rijk veroverde de regio in de 16e eeuw. Tijdens het grootste deel van de Spaanse koloniale periode werd dit gebied Opper-Peru genoemd. Na het uitroepen van de onafhankelijkheid in 1809 volgde 16 jaar van oorlog alvorens de republiek, genoemd naar Simón Bolívar, op 6 augustus 1825 werd opgericht. Bolivia heeft geworsteld met perioden van politieke instabiliteit, dictaturen en economische ellende. -
Paraguay
De eerste Europeanen arriveerden in het begin van de 16e eeuw en stichtten in 1537 Asuncion. De stad werd befaamd door het wilde nachtleven en de florerende prostitutie. De stad werd het centrum van een Spaanse koloniale provincie en een centrum voor de missie van de jezuïeten in Zuid-Amerika. Paraguay als zelfstandige staat is ontstaan op 14 mei 1811 toen het zich bevrijdde van de vroegere kolonisator Spanje. Geïnspireerd door de Franse Revolutie nam het nieuwe land als vlag van Paraguay dezelfde kleuren als de vlag van Frankrijk, die staan voor vrijheid, gelijkheid en broederschap. In het land ontwikkelde de Dictator Supremo José Gaspar Rodríguez de Francia, bijgenaamd El Supremo, die regeerde van 1814 tot 1840, een verder in Latijns-Amerika nauwelijks voorkomende "volksregering", waarbij de nadruk sterk op een streven naar autarkie lag. Ook trachtte deze heerser door hoge invoerrechten de binnenlandse productie te bevorderen, het grootgrondbezit, o.a. dat van de Rooms-Katholieke Kerk, te confisqueren en dit land onder kleine boeren te verdelen. Hij bestreed de corruptie en maakte zich sterk voor bescherming van de onderste lagen der samenleving, uitgezonderd slaven. Zijn politiek had als nadeel, dat door het ontbreken van een uitgebreid ambtenarenapparaat en van een duidelijk regeringssysteem het land voortaan alleen maar door persoonlijk regerende dictators bestuurd kon worden, als eerste door De Francia's neef. In de Drievoudige Alliantie-oorlog (1865-1870) verloor Paraguay twee derde van de mannelijke bevolking en veel van zijn territorium, waarna de economie een halve eeuw stagneerde. In de Chaco-oorlog werden grote economisch belangrijke gebieden op Bolivia veroverd. Tussen 1954 en 1989 werd het land door de militaire dictator Alfredo Stroessner geregeerd. Sindsdien worden er relatief vrije presidentsverkiezingen gehouden. -
Peru
Voor de komst van de Spaanse veroveraars was Peru het hart van het rijk van de Inca's, waarvan Cuzco de hoofdstad was. Tussen de verovering in 1572 en de onafhankelijkheid in 1821 werd het land door Spanje bestuurd. Vanaf die tijd werd Peru afwisselend door militaire en burgerregeringen bestuurd. Ook wisselden dictators en democratische regeringen elkaar af. -
Uruguay
Uruguay is vernoemd naar de gelijknamige rivier die de westgrens van het land met Argentinië vormt en betekent Rivier van de geschilderde vogels in het Guaraní. Overige grenzen van het land zijn in het noorden met Brazilië (gescheiden door onder andere de rivieren Cuareim, Yaguarón en de Merínlagune) en in het zuiden van Argentinië door de Río de la Plata. Ten oosten van het land ligt de Atlantische Oceaan.